DIPLOMA OR DEDUCTION CONCERNING THE GENEALOGIES OF THE ANCIENT JARLS OF ORKNEY, FROM THEIR FIRST CREATION TO THE FIFTEENTH CENTURY: DRAWN UP FROM THE MOST AUTHENTIC RECORDS BY THOMAS BISHOP OF ORKNEY, WITH THE ASSISTANCE OF HIS CLERGY AND OTHERS, IN CONSEQUENCE OF AN ORDER FROM ERIC, KING OF DENMARK, TO INVESTIGATE THE RIGHT OF WILLIAM LORD SAINT CLAIR TO THE JARLDOM.
Quoniam inter ceteras hujus fluctuantis seculi curas & solicitudines, pensata temporum, morum ac hominum in hac lacrinarum valle, labilitate & brevitate, testante veuerabili illo cronographo Martino, Domini nostri pape Penetentiario & Capellano, necesse videtur de congruo extrahere progenitorum, regum, principum & diorum preclarorunt genealogias per quos mundus iste transitorius regitur, Reges regnant & principes gubernant signantq; in deduccionem & agniccionem veritatis, quo ad eorundem successionem verisimiliter evenire speratur. Illustri ergo & excellentissimo Domino nostro, principi supremo, Norwegie regi, suisq: successoribus, satrapis, patriciis, consulibus & proceribus dicti regni, Thomas, Dei & Apostolice sedis gracia Episcopus Orcadie & Shetlandie, Canonici Ecclesie Cathedralis sancti Magni Martyris gloriosissimi, legifer, ceteriq: proceres, nobiles, populus ac communitas ejusdem, gracia, pax, caritas, gaudium, longanimitas, misericordia a Deo Patre omnipotenteo & a Jesu Christo in Spiritu Sancto. In omnibus vobis per quem reges regnant & in cujus manu corda sunt regum cum omni subjectione, humilitate & obedienca prompti & parati, vestram in Jesu Christi visceribus relantes & facientes salutem in caritate non ficta: Requirentes ut in dicendis in nostra simplicitate vestra suppleat regia sublimitas, & quia scimus firmiter & longi temporis spacio, efficax rerum magistra nos experienta docuit, quod in dubium non revocamus qualiter erga Comites Orcadie, regalis ipsa sublimitas zelum semper exuberantem exercuit: Quamobrem firmam spem gerimus, plenamq; fiduciam obtinemus quod ilia regia majestas verba nostra benique recipiat, diligenter intelligat & effective prosequatur, ut infra pectoris claustrum solicite considerare convenit ipsa regia sinceritas & diligenter attendere, quod adulatorium vestre serenitati aliquid non scribimus, quod secundum Petrum Blessensem in suo prologo canentem, Olei venditores esse non intendimus, sed patefactores veritatis.
Ergo arbitramur plum esse & meritorium, testimonium, perhibere veritati ne veritas occultetur, presertim illa per quam innocenti possit prejudicium generari, & cum uterq; reus est qui veritatem occultat & mendacium dicit, quia ille non prodesse iste nocere desiderat, quod a nobis Deus avertat, potissime cum in dicendis per quondam [the deceased] recolende memorie Erici vestri predecessoris regis nostri admoniti patentcs literas fuissemus testimonium perhibere veritati prout latius in sequentibus patebit. Ilinc est quod nos Thomas Episcopus, Capitulum, Canonici, Legifer, ceteriq; proceres, nobiles, populus, communitas sive plebei antedicti, coram [in presence of] Deo in fide ac fidelitate quibus vestre regie Majestati tenemur astricti, fideliter attestamur & ad perpetuam rei memoriam deducimus fidemq; facimus vobis & omnibus presentibus & futuris Jesu Christi fidelibus, sancte matris ecclesie filiis, in forma & effectu subsequentibus: Coram [in presence of] nobis congregatus comparens magnificus & prepotens Dominus, Dominus Willielmus de Sancto Claro, Comes Orcadie, Dominus le Sinclar in ecclesia sancti Magni Martyris in Orcadia proposuit in hunc modum; supposuit enim quod nobis bene & ad plenum cognita res fuisset, quo modo magnis retroactis temporibus antecessores sui & progenitores ac ipsi Orcadie comites juste ac juridice, inconcusse, liuialiter & gradatim jure hereditario comitatni Orcandie superdicto successerant, ac illam per tempora magna & longeva nulla aliena generatione interveniente, quietissime possederant. Et qualiter diverse carte, evidencie, instrumenta, libri censuales & alia diversa probacionum genera fueraut igne consumpta, deperdita & alienata, hostilitatis tempore & guerrarum emulorum inimicorumq; nonnullorum, defectu & carentia firmissime domus seu municionis inexpugnabilis ubi hujusmodi collocarentur; subjunxit idem Dominus Comes quod habuit literas quondam [the deceased] supremi Domini nostri Regis Erici illustris, potentes, quas nobis ostendit & perlegi fecit, precepta continentes subsequencia, scilicet quod si quis nostrum habuerit vel qui habuerint aliquas cartas, evidencias, cirographa, instrumenta, munimeuta, codicillos, acta vel privilegiorum literas ad progenitores, antecessores, vel ad se spectantes, dictumq; suum comitatum concernentes, quod indilate & sine mora aut contradictione seu obstaculo, quibuscunq; eidem Domino comiti deliberaret vel deliberarent, secundum quod ipsius Domini nostri Regis evitare velimus indignacionem: Virtute quarum literarum sicut eadem comitis continebat propositio nos requisivit ut si de hujusmodi antedictis munimentis, aliqua habuissemus in nostris scriniis, apothecariis. thecis, cistis, archivis seu cartophilaciis, quod ipsa sibi deliberaremus, & in casu quo non habuerimus, sed sciremus ab aliis ea haberi quod sibi intimaremus & revelaremus. Et si nec unum nec reliquum sciremus, tunc nos requisivit earundem literarum autoritate, quatenus nos Deum, justitiam, & equitatem pre oculis habentes in declaracionem veritatis, velimus sagaciter & studiose mature digestis iterum iterum ac tertio perscrutari scripturas, cronicas autenticas & approbatas que faciunt fidem illas perlegere, diligenter iuspicere, sane concipere & intelligere, ac naturas infeodacionis & ecclesiarum fundaciones perspicue intendere, quibus sic mature rimatis & ad plenum discussis velimus supremo Domino nostro manifestare per genealogias ac cronicas autenticas, per quos & a quibus linealiter & gradatim idem Willielmus Comes processit & per quanta tempora, legitime, juste, bene & inconcusse predecessores sui & ipse gavisi sunt dicto comitatu cum universis & singulis suis insulis, commodita ihus & justis suis pertinenciis, ne hujusmodi successio ultra debitam procelaretur hominum memoriam. Ilis omnibus sic propositis, avisatis, discussis, digestis mature & ad plenum conceptis & intellectis, habitis prius diversis & singulis hinc inde tractatibus, ad honorem Dei omnipotentis, manifestationem veritatis & obedienciam & reverencium supremi Domini nostri Regis, tanquam filii obediencie, preceparii, mandatarii prout decet in his quae audivimus a senioribus nostris, deinde que legibus intelleximus & concepimus & ad plenum sano eflectu digessimus per libros scripturas, cronicas regnorum utrorumq; Scocie et Norwegie & progenitorum eorundem; sic quod singulariter singuli & universaliter universi, uno animo, una fide, unico consensu & assensu respondemus fidem ut prefertur & testimonium veritatis facientes univers a superscriptis. Quod universa genera munimentorum, cartarum, evidenciarum et aliarum probacionum species que apud nos erant ob reverentiam supremi Domini nostri dicto Domino Comiti deliberavimus & exhibuimus ante dictum comitatum concernencia. Sed verum est, et in veritate attestamur ex relatione fidedignorum antecessorum & progenitorum nostrorum quod principulus & precipuus mansus sive manerium Dominorum Comitum Orcadie fuit diversis temporibus igne combustus & ad nihilum redactus & funditus destructus, et patria tota depredata & vastata per emulos nostros & inimicos, per quas depredaciones, consumpciones & destrucciones firmiter credimus quod principales evidencie, carte & alie patentes, diverse litere fuerunt & sunt alienate & consumpte spectantes et concernentes ad antecessores & progenitores dicti Domini Comitis, defectu unius castri in quo tutissime ipse evidencie, & carte, & alia patrie jocalia firmissime poterant collocare. Ast quantum ad linealem progressum & gradum successionis dicti Domini Comitis & suorum antecessorum sen progenitorum Comitum Orcadie, nos prenominati superius expressatis, juxta nostrum ingenium, sensum et intellectum perscrutati sumus & mature avisati lucidissime per diversa linguarum genera, scripturas autenticas et approbatas cronicas, scilicet in lingua Latina & Norwegica per quas reperimus infeodaciones ecclesiarum nostrarum, genealogias nostras & antecessorum nostrorum, cartis & evidenciis ipsorum & nostrorum manitestantibus & claro stili eloquio testimonium perhibentibus ad fidem facientibus; in quibusdam cronicis, libris, cartis ac aliis autenticis scripturis reperimus nomina diversorum comitum Orcadie, tempora infeudacionum Ipsorum juxta modum et formam sequentem, sed de eorum strenuis & notabilibus operacionibus, gestis, nominibus filiorum filiarumq; suarum, de modo migrandi ab hac luce, de divisione sen unione hereditatis ipsorum, de incremento vel decremento possessionum suarum pro presenti brevitatis causa pretermittimus; & nos ad antiquas cronicas & genealogias autenticas & approbatas referimus.
Reperimus itaq; imprimis quod tempore Haraldi Comati primi Regis Norwegie qui gavisus est per totum Regnum suam, haec terra sive insulurum patria Orcadie fuit inhabitata & culta duabus nacionibus scilicet Peti & Pape, que due genera naciones fuerant destructe radicitus ac penitus per Norwegenses de stirpe sive de tribu strenuissimi principis Rognaldi, qui sic sunt ipsias naciones aggressi quod posteritas ipsarum nacionum Peti & Pape non remansit. Sed verum est quod tunc non denominabatur Orcadia sed terra Petorum sicut clare verificatur hodie adhuc cronica attestante, per mare dividens Scociam et Orcadiam, quod usque; ad hodiernum diem mare Petlandicum appellatur & sicut pulchre subjungitur in iisdem cronicis. Rex iste Haraldus Comatus priuio applicuit in Shetlandiam cum classe sua & consequenter in Orcadia & contulit illam Orcadiam & Shetlandiam antedicto principi Rognaldo robusto ex cujus stirpe ut prefertur prefate due naciones, fuerant everse & destructe sicut cronice nostre clare demonstrant, a quo quidem Rognaldo processerunt lincaliter & gradatim omnes Comites Orcadie & possederunt temporibus suis dictum Comitatum libere sine quacunq; exactione quocunq; canone seu sensu, excepto obsequio prestando regibus Norwegie tributi ratione, sicut in clausula sequenti latius patebit que in cronica de verbo in verbum continetur. Revera enim usq; hodie illorum posteritatis dominio subjacent excepto quod jure tributario Norwegie rcgibus deserviunt: Qui quidem princeps Rognaldus strenuissimus hujusmodi comitatum libere & pure donavit cuidam fratri suo Swardo nomine, qui Comes Swardus procreavit quendam filium Gothornum nomine, qui comes Gothormus possedebat dictum Comitatum per unum annum & decessit sine herede legittimo; et sic reversus est iterato dictus Comitatus dicto principi Rognaldo, qui pure & libere illam contulit cuidam filio suo Eynar nomine qui postea cognominabatur Turffeinar; qui quidem per longa tempora possedebat dictum Comitatum & habundavit opibus & plenus fuit divicijs. Cui successit filius ejus Thurwider Hedclevar; cui successit filius ejus Hlauderver; cui successit filius ejus Comes Swardus robustus ac corpulentus, magnus & strenuissimus bellifer. Adhuc tamen non fuit regeneratus sacri baptismatis lavacro neq; alij Comites prenominati. In eujus quidem Comitis Swardi diebus supervenit Olaus Thurgonis filius Rex illustrissimus de occidentalium partium guerris, cujus inductione comes ille Swardus una cum gente Orchadie devenerunt Chrisitiani, gentilitatis relinquentes errorem. Cui Comiti Swardo successit filius ejus comes Thurfinus, procreatus ex filia quondam [the deceased] excellentissimi Principis Malcomi Regis Scotorum illustris. Qui quidem Rex contulit dicto Thurfino terras de Cathnes & Suthirland sub unica denominatione comitatus in Scocia; & illis gavisus est una cum comitatu Orchadie Shetlandie & pluribus alijs dominijs in Scocie Regno jacentibus, & vixerat diu, & strenuissimus erat in campis. Post cujus quidem Comitis Thurfini obitum successit sibi ejus filius Comes Erlinus primus; & iste Erlinus primus genuit Comitem Paulum & Erlinum Secundum; qui Paulus Comes genuit Comitem Haco. Comes Erlinus Secundus procreavit Comitem Magnum, gloriosissimum Martyrem, patronum Orcadie, qui sanctissime abijt ab hac luce virgo & martyr. Post cujus quidem Magni Martiris decessum, & post obitum Comitis Hacon successit Comes Rolandus, qui primo fundavit Ecclesiam Sancti Magni Martiris, illamq; magnis possessionibus divicijs & redditibus dotavit, predictus virq: sapiencia & virtute pollebat per plura bona pietatis opera famabatur venerabaturq; & reputabatur pro sancto viro. Post cujus quidem obitum successit ejus frater Ericus comitatui; Cui successit Comes Haraldus; Cui successit comes Johannes filius ejus; Cui Johanni successit comes Magnus secundus, a quo Alexander Scotorum Rex cepit comitatum de Sutherland. Cui Magno comiti secundo successit comes Gilbertus primus, cui successit Comes Gilbertus secundus ejus filius, qui gavisus est comitatibus Orchadie & Cathnes in Scocia. Qui quidem Gilbertus secundus procrenvit Magnum tertium & quandam filiam Matildam nomine. Iste Comes Magnus filius Gilberti secundi genuit Comitem Magnam quartum, & quendam Johannem, & ille Magnus comes quartus ab hac luce abijt sine prole; cui successit Johannes ejus frater in antedictis comitatibus Orchadie & Cathnes. Joannes isle genuit quendam Magnum Comitem quintum. Cui Magno quinto jure Successionis linealiter successit Dominus Malisius comes de Stratherne in Scocia tanquam heres legitimus jure heredltario ad utrosq; comitatus Orchadie et Cathnes sicut clarissme manifestant munimenta, evidencie & carte utrorumq; regnorum Scocie et Norwegie coufirmacionis desuper confecte. Qui quidem Comes Malisius revera primo desponsavit filiam Comitis de Menteith in Scocia & ex ea genuit filiam Matildam nomine, post cujus quidem prime uxoris obitum desponsavit filiam quandam quondam [the deceased] Hugonis Comitis de Ross, & ex ea procreavit quatuor filias & decessit sine masculis, sicq; ejus dominia terre & possessiones fuerunt divise inter illas. Filiam vero antiquiorem ex prima uxo e procreatam, Matildam scilicet duxit in uxorem Welandus de Ard, qui ex ea procreavit quendam filium Alexandrum de Ard, qui Alexander jure Regni Scocae & consuetudine hereditarie successit Comiti Malisio de Strathern in principali manerio sive manso ratione sue matris Comitatus de Cathania & possedebat jure & appellacione Comitis & eadem ratione & eodem jure gavisus est certa perticata sive quantitate terrarum Orchadie & gerebat se pro Balivo & Capitaneo gentis Orchradie, Norwegie Regis ex parte; Idemq; Alexander de Ard tempore suo vendidit & alienavit quondum recolende memorie Domino Roberto Stewart primo Scotorum Regi dictum comitatum de Cathnes mansum sive manerium principale & omnia alia jura spectantia seu concernencia ad se ratione matris ejus tanquam ad antiquiorem sororem jure & consuetudine regni Scocie cum denominacione comitatus sive Comitis. Iste vero Alexander finaliter decessit sine herede de sum corpore quocunq; legittimo procreato. Nunc vero vertamus stylum ad quatuor filias ex secunda uxore procreatas, quarum una desponsata era cum Domino Willelmo de Sancto Claro, Domino de Synclar, qui Dominus Willelmus ex ea genuit Dominum Henricum de Sancto Claro; qui Dominus Henricus desponsavit Jonetam filiam Domini Walleri de Haliburton, Domini de Dirleton, & ex ea procreavit Dominum Henricum de Sancto Claro secundum, qui ultimo decessit comes Orcadie indubitatus, qui in uxorem habuit venerabilem Dominam Dominam Egidiam filiam filiae antedicti quondam [the deceased] Domini Roberti Scotorum regis illustris filiamq; quondam [the deceased] strenuissimi Domini Willelmi de Douglas Domini de Nydysdale, & ex ea procreavit presentem Dominum Wilelmum de Sancto Claro comitem Orcadie, Dominum le Synclare. Quedam alia filia secunde uxoris desponsata fuit cum quodam milite denominato Here Giusill de Swethrirk partibus orlundo, qui vero miles in Orcadie partibus venit et jure ac ratione sue uxoris gavisus est quadam parte terrarum Orchadie, que quidem uxor ab hac luce sine herede migravit leggittimo ex suo corpore procrento. Tertia vero filia secunde uxoris fuit nupta cum quodam Gothredo nomine Gothormo le Spere qui ex ea procreavit quendam filium Dominum Malisium le Spere militem, qui tandem decessit sine herede legittimo de suo corpore genito, similiter & quarta filia decessit sine herede ex suo corpore legittime procreato. Verum isle Dominus Henricus, primus Dominus le Sinclare, ejus matre, Alexandro de Ard & domino Malesio Spere adhuc viventibus ad Dominum nostrum supremum regem Norwegie adivit Hacon nomine, cum quo rege certas iuiit pactiones, condiciones et appunctuamenta per quas reversus est ad Orr hadie partes illisq; gavisus est usq; ad extremum vite sue, comesq; Orcadie obijt & pro defensione patrie inibi crudeliter ab inimicis peremptus est. Et post decessun istius Henrici comitis primi in Orcadie partibus, supervenit dicti Comitis Henrici primi mater, filia Domini Malesij Comitis prenominati, & ibi fixe remansit usq; post obitum filij ejus Henrici Comitis primi; & supervixerat post obitum omnium sororum suarum, filiorum filiarumq; suorum; sic quod ipsius antedicti quondam [the deceased] Comitis Henrici primi mater successit omnibus sororibus ejus cormdemq; filijs et filiabus tanquam unica & legittima heres comitatus Orcadie & terrarum de Cathnes sibi tanquam uni sorori debitarum; parte duntaxat & porcione exceptis sororis sue antiquioris de terris de Cathnes sub denominacione & appellacione comitatus sive Comitis; quam partem lit superius dictum est alienavit & vendidit ipse quondam [the deceased] Alexander de Ard regi Scocie prenominato. Hujusq; rei testes sunt adhuc viventes fidedigni qui ipsam matrem Henrici prlmi oculis viderunt labijsq; sunt locuti cum ea communicantes ad plenum; Cui successit ejus nepos Henricus Secundus filius primi Henrici; cui Henrico secundo successit presens & superstes Dominus Wilelmus comes modernus Dominus le Sinclar.
Excellentissime Princeps ut premisimus in principio ita fine protestamur quod vestra serenissima regia sublimitas ac ipsius benignissima majestas juxta ingenij nostri modulum & sensuum capacitatem nos linguamque naturam incultam nebulis ignorancie multipliciter obfuscatam velut rudes indoctos a Rhetorica sciencia alienos in fecunda facundia ignaros habere excusatos quaenvis barbarico more non poetice locutionis, modo grosse loquamur, quia Insulares sumus, a literarum sciencia penitus alieni, imo quod condecenti rethorice locutionis stilo sive scriptura non referiurus vestre regie majestatis en & nos submittiurus correctioni. Sed veruni est ut attestamur quod more nostro barbarico omnia que superius vestre majestati scribimus vera sunt, quia ex antiquis libris, scripturis autenticis, cronicis approbatis & relacionibus fidedignorum antecessorum nostrorum, ac infeodacionibus nostris ecclesiaruin nostrarum ista extruximus & compilavimus. Et si opus esset plura quam in prerenti epistola vestre celsitudini latius manifestare sciremus ipsamq; in premissis informare, sed quia longa solent sperni, hec pauca sufficiunt pro presenti. Et ut hec nostra epistola taliter qualiter compilata vestre regie majestati ac dominis vestri consistorij & palatij circa latera vestra existentibus majorem fidem ac roboris firmitatem faciat, animos vestros ad plenum informet, ac inter archana pectorum vestrorum radicem emittat veritatis firmam, & ceteros Christi fideles sancte matris Ecclesie filios instruat ad Deum, et sacrosancta dei evangelia per nos corporaliter tacta juramus quod premissa modo quo super relata deponimus ad Dei honorem vestreq; celsitudinis, predecessoris mandatum & non alias nec prece nec precio, odio, amore vel favore vel sub spe cujuscunq; muneris presentis vel futuri sed pro veritate duntaxat dicenda. In quorum omnium & singulorum fidem & testimonium premissorum sigilla Thomi Episcopl, Canonicorum & Capituli antedictorum, totiusq; populi & communitatis patrie nostre Orcadie, quod dicitur sigillum commune & mei Henrici Randale legiferi in nostra publica & generali sessione non sine magna maturitate & plena digestione presentibus sunt appensa apud Kirkwaw mensis Maij die quarto Anno Domini millesimo qnadringentesimo tertio.
There is a translation, apparently from another copy, in Barry's History, made in 1554 by Dean Thomas Gwle, monk, at the request of an honorable man WILLEM SINCLAIR, baron of Roslin, Pentland, and Herbertshire. "To the faith and witnessing of all and singular there premissis our seals, that is to mean the seal of Bishop Thomas, and of the canons of the chapter aforesaid, and of all the people and community of the country of Orchadie, which is called the common seal, the seal of myn, Henry Rendale, law-man [President of the Althing and Chief judge], of Nicholas Tullach myn, of John Cragie my armiger, of Richard Fodringame Lawrik-man myn, of Alexander Sinclare myn, of John Todd myn, of James Lask myn, of Alexander Brown myn, and of Angus Manson myn, with certain seals of others faithful persons of the country, till their presents ar to hangit at Kirkwall in Orkney, the first day of the month of June, the year of our Lord 1446".